باغسازی ژاپنی
باغ ژاپنی نام سبکی خاص از باغسازی است که در آن از عناصر موجود در طبیعت به نحو شگرفی استفاده می‌شود. معمولاً در ترکیب باغهای ژاپنی از ترکیب گیاهان رنگارنگ و متنوع با عناصری همچون پله‌های سنگی، برکه‌های کم‌عمق، حصارهای سنگی، نرده‌هایی از خیزران (بامبو)، پل‌های چوبی یا سنگی بر فراز برکه‌ها و جزایر مصنوعی آکنده از گل و گیاه استفاده می‌شود. همچنین باغ ذن گونه‌ای از انواع باغهای ژاپنی است که باغ شنی ژاپنی هم گفته می‌شود.
شکل‌گیری باغ ژاپنی
اولین باغهای ژاپنی در منطقه کوهستانی نارا به‌وجود آمدند. این باغ‌ها تقلیدی از صحنه‌های اقیانوس بودند، برکه‌های عظیمی با سواحل شنی و سنگی و همچنین جزایر کوچک. پس از رواج آیین بودا سبک باغسازی شیندن (shinden)پدید آمد.
اصول طراحی باغ ژاپنی
ابتدا زمین و آب موجود در نظر گرفته می‌شود و بعد مکان‌های طبیعی زیبایی که در خاطره و ذهن نقش بسته است به یاد آورده می‌شود، سپس زمانی که مکان نهایی باغ انتخاب شد طراح باید بگذارد تا خاطره برای او تعیین کند کدام عنصر از همه بیشتر احساس‌برانگیز است. دوران طلایی طراحی باغ ژاپنی، دوران Munomechi است که از ۱۳۳۳ تا ۱۵۶۸ به طول انجامید. در این دوران استادکارانی به نام Senzui-Kawaramus (به معنی آدمهای کوه، نهر ورود) بسیار فعال بودند و سبک جدید باغ خشک را در آن زمان پدیدآوردند. این باغهای خشک، که فقط با صخره و سنگ و شن ساخته شده بودند در سبک معماری Shoin و نقاشی چینی Suiboku-ga تاثیر گذاشتند. تأثیر دیگر این تفکر در پرورش مینیاتوری درختان، bonsai و منظره‌های «کشویی»، که هدفشان نمایش جهان در یک فضای محدود است، تماماً تلاش برای رسیدن به نوعی فضای ایده‌آل برای اعمال مراقبه بوده‌است. در واقع باغ ژاپنی فضایی کاملاً ذهنی است.
باغ ژاپنی را نسبت به درجه کامل بودنش به ۳ گروه تقسیم می‌کنند:
- باغهای کامل با جزئیات زیاد = shin
- باغهای کامل با جزئیات متوسط = Syo
- باغ با جزئیات کم و ساده = So
این سه گروه مجدداً بر اساس زیبایی‌شناسی به سه دسته تقسیم می‌شوند:
- زیبایی طبیعی = Shibui
- آرامش و تنهایی = Wabi
- روستایی و ساده = Sabi
باغهای ذن نیز می‌تواند در هر یک از این دسته‌ها قرار گیرد.
عناصر باغ ژاپنی
معمولا از همه عناصر باغ ژاپنی در طراحی باغ استفاده نمی‌شود. در این سبک باغسازی عناصر گوناگون یک نوع تعادل غیرمتقارن را به وجود می‌آورند. در ادامه این عناصر به اختصار ذکر می‌شود و مهم‌ترین آنها را به تفصیل بیان می‌کنیم.
تپه کوچک یا صخره مهمان
کوه دوردست
کوه اطراف
ساحل شن
کوه میانی
قله کوه
کوه اصلی
جزیره مرکزی
صخره مقدس
جزیره صاحب باغ
جزیره مهمان
خروجی برکه
دهانه آبشار
برکه یا دریاچه
خطوط پهن ساحل
آب
در سبک باغسازی ژاپنی آب اجازه رشد افقی باغ را می‌دهد و باغبان‌ها از آب به خاطر صدایش استفاده می‌کنند. برکه را می‌توان مرکز توجه در یک باغ ژاپنی دانست که آب جوی‌ها به آن منتهی می‌شود. اطراف این محل باید تا حد امکان طبیعی جلوه دهد بنابراین آن را با سنگ‌های رودخانه‌ای و تخته سنگ و گیاهان مناسب می‌پوشانند.
سرگرمی در باغ ژاپنی با انواع بازی به وجود می‌آید، مثل بازی جمع‌آوری اشیای مختلف و البته بازی سالک که مهم‌ترین است. به عنوان مثال ژاپنی‌ها صخره‌های عظیم را از نقاط گوناگون کشور می‌آورند، کسانی که می‌توانستند این سنگ‌ها را شناسایی کنند نوعی لذت کلکسیون‌داری را تجربه می‌کنند. در قوانین نقاشی ژاپنی برای وسعت دادن به منظره ترسیم شده با پرسپکتیو بازی می‌کنند. در باغ هم همین اتفاق می‌افتد. ساحل جلویی جزئیات خیلی زیادی دارد و عناصر آن بزرگتر از واقعیت هستند، اما ساحل عقب بسیار کوچکتر و کمی مبهم ساخته می‌شود. مظهر آب در باغ ژاپنی هرگز نباید عیان شود و فقط به حضور آن اشاره می‌شود و این اشاره معمولاً با ایجاد یک آبشار کوچک صورت می‌گیرد.
باغ ژاپنی باغی فلسفی است و همانند ابزاری برای درک جهان عمل می‌کند.
راه‌ها
در باغ ژاپنی مسیرها کاملاً ارگانیک است و گاهی سنگ‌های قدمگاه (جای قرارگیری پا) چنان پر پیچ و خم است و فواصل میان این سنگ‌ها چنان گوناگون که انسان باید آگاهانه قدم بردارد و در واقع برداشتن هر قدم به نوعی حرکت هنری تبدیل می‌شود.
رنگ‌ها
از لحاظ رنگ‌بندی، باغهای ژاپنی بسیار مینیمال هستند و تنها از یک یا دو رنگ در هر فصل برخوردارند. به عنوان مثال باغ گیلاس که ناگهان در بهار غرق شکوفه سفید می‌شود.
در
در باغ ژاپنی، یک پرده کاغذی کشویی یا باز شو، فضای بیرون و درون را جدا می‌کند و رابطه خیلی نزدیکی بین داخل و خارج به وجود می‌آورد. فضا طوری طراحی شده که بهترین منظره را نشسته بر زمین می‌توان دید. رفاه در اینجا فدای چشم‌انداز می‌شود (مهم نیست که گرمای تابستان به درون نفوذ می‌کند یا سرمای زمستان) صحبت از رابطه نزدیک بین انسان و طبیعت است.
وسایل باغ
در باغ ژاپنی همیشه یک فانوس سنگی، یک درخت استثنایی، یک آلاچیق ماهیگیری، رواق‌های چوبی، پل‌های سنگی و چوبی، چاهی برای شستشو در باغ، به خصوص هنگام مراسم چای و سکویی برای تماشای مهتاب وجود دارد.
باغ ذن
یکی از زیباترین انواع باغهای فلسفی، باغ ذن (باغ خشک یا باغهای سنگی) است. در این نوع باغ، مکتب مینیمالیسم، (به معنی «کاهش دادن در حد امکان» و با کمترین عناصر بیشترین مفاهیم را انتقال دادن)، به اوج می‌رسد تا حدی که کوچکترین تغییر در این باغ‌ها یک اتفاق مهم تلقی می‌شود. این مینیمالیسم از ذن سرچشمه می‌گیرد و مشهورترین نمونه آن باغ ریوان-جی (Ryoan-Ji) است.
باغ ریوان-جی
این باغ ۱۵ صخره دارد که در مستطیلی مملو از شن قرار دارند و چند درخت نیز در انتهای باغ وجود دارد. شن نماد آب است و صخره‌ها نماد کوه. این باغ یک منظره ذهنی است که سادگی آن انسان را به سوی تزکیه نفس می‌کشاند.
یک پیشوای ذن درباره باغ می‌نویسد: در اینجا تقلیل دادن سی هزار فرسنگ به یک پا کاملاً محسوس است به گفته برخی خود او طراح این باغ بوده‌است. تفاسیر گوناگونی از این باغ وجود دارد. به عنوان مثال این صخره‌ها را به ببر ماده و توله‌هایش در حال عبور از رود خانه تشبیه کردند، یا دیاگرام نقطه‌های مشخصی در کهکشان را با نقاط قرارگیری صخره‌ها مقایسه کردند؛ ولی بهترین تفسیر این است که در فضای این باغ قدرتی است که به انسان نوعی آرامش مطلق را تلقین می‌کند و در این فضا، رازی است که با هیچ واژه‌ای نمی‌توان توصیف کرد.
باغ ژاپنی باغ ژاپنی باغ ژاپنی باغ ژاپنی باغ ژاپنی باغ ژاپنی
